De Herberg van Tolsma in Frieschepalen, later Café De Boer en Ma Kelly’s

De oudste dochter, Grietje Bockes, van mijn voorouders Bocke Jelkes en Antje Franses trouwde op 24 april 1803 voor de Hervormde Kerk in Ureterp met Rienk Folkerts, zoon van sluiswachter, herbergier en kastelein Folkert Rienks te Frieschepalen, die samen met zijn vrouw Wobkjen Harmens een herberg bestierde. De herberg was gelegen op het noordwestelijke perceel (Huis nr. 65, later kadastraal bekend onder Ureterp, sectie D, nr. 5) aan de kruising tussen de voormalige Grote Veenvaart (Ureterpervaart) en de tolweg die liep ‘van den binnenweg onder Ureterp regt over de Frieschepaalsterbrug tot Groningerland’. Dit is wat nu de Tolheksleane (Tolheksweg) en het Friese deel van de Hearsterwei (Haarsterweg) zijn. Bij de driesprong Ureterp-Siegerswoude-Frieschepalen zal een tolhek hebben gestaan waar de tol moest worden betaald. De huidige naam van de weg naar Siegerswoude (‘t Tolhek) wijst daar ook op. Folkert Rienks was eigenaar van de tolweg en het ‘regt’ op het innen van de tolgelden. Het perceel heeft ruim 200 jaar later nog steeds een horeca-bestemming, het bekende Ma Kelly’s Muziekcafé. Huidig adres, Hearsterwei 1, 9249 NA Frieschepalen.

Onderstaand het verhaal van de historie van de Herberg, haar eigenaars en uitbaters en anekdotes door de eeuwen heen. Daarbij heb ik gebruik gemaakt van oude krantenartikelen, notariële archieven en

Het ontstaan van de Herberg

 

Voor de Reformatie van 1580 liep er al een ‘Postweg’ tussen Ureterp en het ‘Groningsche land’ voor het overbrengen van berichten tussen de Overheden van beide gebieden en de handel. De postweg, een Tolweg, liep naar de grens met Groningen en splitste zich even verderop naar het Groningse Marum en het Friese Surhuisterveen. Op de grens werden grenspalen in de grond geslagen die de grens tussen beide gebieden markeerden. Om het Friese gebied te kunnen verdedigen tegen de Spaanse indringers werd op de grens, rond die tijd, een schans gebouwd. De ‘Schans van Friesche Paelen’. Vanuit die schans moest het Friese achterland worden verdedigd. De schans betekende niet veel.

Tussen het huidige Drachten en Ureterp lagen in die tijd nog onontgonnen en uitgestrekte veengebieden. De boeren uit de omgeving gingen het veen ontginnen en de ontgonnen landen bemesten tot vruchtbare landbouwgronden. Dit ging maar moeilijk. Om aan mest te komen lieten ze hun schapen de heidevelden ten zuiden van Ureterp begrazen,

Er waren maar weinig wegen die het gehele jaar door begaanbaar waren en het afvoeren van de gedroogde turf kostte veel tijd.

[Graven Ureterpervaart]

Bij het graven van de Ureterpervaart werd ter hoogte van ‘De Friesche Paelen’ de tolweg tussen Ureterp en Marum doorsneden. Om de vaart over te kunnen steken werd er een ophaalbrug aangelegd, zoals te zien is in bovenstaand detail uit de kaart van Schotanus uit 1718^[1]. Door het graven van de vaart werd het voor boeren in de omgeving aantrekkelijker om de veenlanden te ontginnen. Ze groeven zijkanalen (Wijken) naar de Ureterpervaart om het gedroogde veen, turf, af te kunnen voeren naar Drachten om het te verkopen. Om het hoogteverschil in het land te kunnen overbruggen werden er in de vaart een aantal sluizen aangelegd. Een van die sluizen werd aangelegd in de buurt van de kruising van de vaart met de tolweg bij Frieschepalen, het valaat bij Frieschespalen. Voor het bedienen van de sluis en de brug werd er door het bestuur van de gemeente Opsterland een sluiswachter aangesteld die tevens belast was met het ‘Wippen’, bedienen van de aangelegde hefbrug over de Ureterpervaart.

tussen Rond 1600 liep er al een landweg tussen

Frieschepalen is een jong streekdorp ontstaan nabij een kruising van een veenvaart en een oude postweg, de Tolweg, temidden van de venen nabij de Groningse grens. De palen in de dorpsnaam zijn de grenspalen en daar is aan het einde van de 16de eeuw een schans opgeworpen. In het begin van de Tachtigjarige Oorlog moest de rust in Friesland worden verdedigd door schansen op strategische plekken. Die aan de Tolweg – tegenwoordig Tolheksleane – lag net ten noorden van de huidige dorpskern. De schans is aan zijn lot overgelaten, in 1672 weer opgemaakt en daarna vervallen. Restanten liggen nog in het landschap.

In de 17de eeuw was nog geen sprake van dorpsvorming. In het verlengde van de Lange Wijk was door de Drachtster Compagnons vanaf ongeveer 1660 de Grote Veenvaart naar Bakkeveen gegraven om de venen in het noordoosten van Opsterland te kunnen exploiteren. Bij Frieschepalen maakte deze vaart met verlaat en ophaalbrug een buiging naar het zuidoosten. Er stonden enkele huizen en een herberg. De Schotanus-atlas toont de verveningen in volle gang. De grietenijkaart in de atlas van Eekhoff uit 1848 laat zien dat Ureterp aan de Vaart levendig bebouwd was: boeren brachten de afgeveende gronden op kleinschalige wijze in cultuur.

Op een kaart van Schotanus uit waren de tolweg en de herberg al aangegeven.

Herberg en tolweg: https://hielkeposthumus.nl/2018/05/de-tolweg-ureterp-groningerland/.

Herbergiers Folkert Rienks en Wopkjen Harmens

Folkert Rienks (Tolsma 1811) is geboren omstreeks 1737 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD, zoon van Rienk Folkerts en Aath Heeres. Folkert is overleden op donderdag 26 februari 1818 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD, ongeveer 81 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op vrijdag 27 februari 1818 [bron: Overlijdensakte Opsterland, 1818, Blad nr. 10]. Folkert trouwde, ongeveer 30 jaar oud, in oktober 1767 in Ureterp [bron: Trouwregister Hervormde gemeente Ureterp-Siegerswoude, DTB nr. 569, 1722 – 1811] met Wopkjen Harmens, 24 jaar oud. Wopkjen is geboren op maandag 28 januari 1743 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD, dochter van Harmen Freerks en Taapke Jelles. Zij is gedoopt op zondag 17 februari 1743 in Ureterp. Wopkjen is overleden op woensdag 12 september 1832 in Ureterp, 89 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op vrijdag 14 september 1832 [bron: Overlijdensakte Opsterland, 1832, Blad nr. 21]. Kinderen van Folkert en Wopkjen:

1. Rienk Folkerts Tolsma, geboren in november 1768 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD. Hij is gedoopt op zondag 22 januari 1769 in Ureterp. Rienk is overleden op zaterdag 18 maart 1854 in Ureterp, 85 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op zaterdag 18 maart 1854 [bron: Overlijdensakte Opsterland, 1854, Blad nr. 12]. Rienk trouwde, 34 jaar oud, op zondag 24 april 1803 in Ureterp [bron: Trouwregister Hervormde gemeente Ureterp-Siegerswoude, DTB nr. 569, 1722 – 1811] met Grietje Bockes Schuurman, 28 jaar oud. Grietje is geboren op zondag 26 maart 1775 in Ureterp, dochter van Boocke Jelkes en Antje Franses. Zij is gedoopt op vrijdag 5 mei 1775 in Ureterp [bron: Doopboek Herv. gem. Ureterp en Siegerswoude, 1722-1811, akte nr. 1285]. Grietje is overleden op vrijdag 3 maart 1837 in Ureterp, 61 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op zaterdag 4 maart 1837 [bron: Overlijdensakte Opsterland, 1837, Blad nr. 7].
2. Harmen Folkerts Tolsma, geboren in september 1771 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD. Hij is gedoopt op zondag 27 oktober 1771 in Ureterp. Harmen is overleden op maandag 26 november 1860 in Drachten, 89 jaar oud. Harmen trouwde, 36 jaar oud, op zondag 3 juli 1808 in Ureterp met Sybregjen Klazes van der Wijk, 22 jaar oud. Sybregjen is geboren op donderdag 19 januari 1786 in Ureterp, dochter van Klaas Berends van der Wijk en Foekjen Oebeles. Zij is gedoopt op zondag 5 maart 1786 in Ureterp. Sybregjen is overleden op woensdag 11 oktober 1865 in Opeinde, 79 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op maandag 16 oktober 1865 [bron: Overlijdensregister Smallingerland, 1865, akte nr. 175].
3. Heere Tolsma, geboren op zaterdag 21 maart 1778 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD. Hij is gedoopt op zondag 3 mei 1778 in Ureterp. Heere is overleden op vrijdag 9 juli 1779 in Siegerswoude, Opsterland, Friesland, NLD, 1 jaar oud.

 

Folkert Rienks en zijn vrouw Wopkjen Harmens waren met een koopbrief op 30 juli 1800^[2] eigenaar geworden van de Herberg te Frieschepalen, omliggende landen en het Friese deel van de weg tussen de brug over de Ureterpervaart en het ‘Groninger land’, nu Hearsterwei. Daarnaast waren zij ook eigenaar van de weg tussen de Wegburen, huidige Weibuoren, en de brug in Frieschepalen, inclusief het Tolhek. Met de koop van de weg verkregen Folkert Rienks en zijn vrouw ook het Tolrecht. Dit hield in dat zij de Tol mochten innen van alle passerende personen en voertuigen, waaronder de schepen die de brug passeerden. Bij de brug, waarschijnlijk ergens tussen de Weibuoren en de brug was het Tolhek geplaatst. De Tol werd afgedragen aan het bestuur van de gemeente Opsterland, onder aftrek van de ’Opcenten’ – een vergoeding voor het innen van de tol.

Hoewel Folkert Rienks eind 1800 eigenaar werd van de Herberg werd deze door hem al eerder gepacht. Al voordat er sprake was van eigendom komen we Folkert Rienks op 14 maart 1800^[3] als kastelein tegen in een aankondiging in de Ommelander Courant. Bij ‘Folkert Rienks, Kastelein op de Friesche Palen’ werd de verkoop van ‘Ongeveer 350 extra beste en zwaare op Stam staande EIKEN BOMEN’ aangekondigd voor 23 maart 1800.

 

Op 24 februari 1812^[4] nam Folkert Rienks voor zichzelf als zijn 2 zonen en hun kinderen de familienaam Tolsma aan, verwijzend naar zijn beroep als ontvanger van de Tolgelden.

Folkert Rienks, 81 jaar oud, kastelein, overleed op 26 februari 1818^[5] in huis nr. 65, de Herberg te Frieschepalen. Weduwe Wopkjen Harmens zette de Herberg voort, ondersteund door haar zonen Harmen- en Rienk Folkerts. Per 12 mei 1824 werd de Herberg voor de periode van 5 jaren verpacht aan Klaas Egberts Punter. Op 12 mei 1829 vertrok hij naar Noorder-Drachten om daar als herbergier te beginnen.

Daarna ging de pacht van de Herberg en Bakkerij per 12 mei 1829^[6] over aan Tjibbe Gosses de Boer.

 

 

1839 ^{[7] + [8]}, verhuur voor 5 jaren. 19 juni 1846 bij Hendrik Jans Tiesema. 24 januari 1856, idem

 

 

 

 

 

Tussen 1849 en 1859 wonen achtereenvolgens Frans Baukes Houtsma, bakker, Bocke Rienks Tolsma, koopman en Jakob Geerts Reinders, kastelein in het inmiddels omgenummerde huis nr. 83^[9].

Op 7 februari 1856 bij Bocke Rienks Tolsma

Na onderhandeling tussen de Gemeente Opsterland en de erfgenamen van Folkert Rienks Tolsma kwamen deze op 30 januari 1856^[10] overeen om het eigendom en het recht op het heffen van tol op de weg tussen de Binnenweg in Ureterp en de grens met Groningen over te dragen aan de Gemeente Opsterland. ‘De regten van Verkoopers op den weg loopende van den binnenweg onder Ureterp regt over de Frieschepaalsterbrug tot Groningerland, met den weg zelven, kadastraal bekend voor zooverre strekkende van de Frieschepaalsterbrug tot Groningerland, Gemeente Ureterp Sectie D, Nummer 1, groot drie en veertig roede drie en dertig el, doch van gezegde brug tot den Ureterperweg in de kadastrale Gemeente Ureterp niet onder eenen nummer opgenomen en speciaal ook met regt tot heffing, zoodanig deze namens Verkoopers geheven wordt’. Aanvaarding per 12 mei 1856, tegen een koopsom van fl. 1.500,00, betaalbaar op 12 augustus 1856, rentepercentage van 5%.

De herberg was tot 1 mei 1858 in eigendom van de erfgenamen van Folkert Rienks Tolsma. De laatste kastelein was zijn kleinzoon Bocke Rienks Tolsma. De herberg werd door de erfgenamen van Folkert Rienks Tolsma op 2 januari 1858^[11] finaal geveild voor een bedrag van fl. 3.850,00. Het werd verkocht aan Jan Haikes de Groot en Marcus Bastiaans Aardema, beiden landbouwers te Ureterp. Deze verkochten de Herberg drie weken later, op 21 januari, voor exact hetzelfde bedrag door aan Jacob Geerts Reinders uit Oldehove. Zes jaar later, op 5 februari 1864^[12], verkocht kastelein Reinders zijn bezit voor een bedrag van fl. 6.000,00 door aan het echtpaar Onne Onnes Cazemier en Hendrikje Derks Wieringa uit Nietap. De aanvaarding en overdracht werd bepaald op 1 mei 1864 waarbij zij de helft van de koopsom moesten voldoen. De andere helft diende betaald te worden op 1 november tegen een rente van 5%.

 

 

 

Volgens het bevolkingsregister Siegerswoude 1860-1870^[13], huis nr. 90, wonen er achtereenvolgens Jacob Geerts Reinders, bakker, tot 25 juni 1864. Onne Onnes Cazemier, kastelein en bakker, van 9 juni 1864 tot 18 mei 1868. Oene Jans Nieuwenhuis, kastelein en bakker, van 28 mei 1868 tot 20 mei 1869. Valt daarna onder Ureterp.

Bevolkingsregister Ureterp 1870-1880^[14], huis nr. 304, Riekele Fokkes de Boer, dan nog akkerbouwer en veehouder.

Bevolkingsregister Ureterp 1880-1890^[15], huis nr. 339, Riekele Fokkes de Boer, logementshouder en bakker.

Bevolkingsregister Ureterp 1890-1900^[16], huis nr. 336, later hernummerd naar 367, Riekele Fokkes de Boer, bakker.

Met advertenties in de Leeuwarder Courant van 7, 14 en 21 december 1866 kondigde Cazemier de verkoop aan van ‘De hechte en ruime HUIZINGE en HERBERG, waarin tevens een beklante Bakkerij, met ruime Doorreed, Stalling, Schuur enz, Hof en Erf’, aanvaarding in Mei 1867 of vroeger. De provisionele verkoop vond plaats op 24 december. Door Willem Fockes de Jong werd er totaal fl. 4.667,00 geboden op de 2 percelen. Cazemier, die er nog geen twee jaar eerder fl. 6.000,00 voor had betaald, vond het gedane bod te weinig. Bij de finale verkoop op 7 januari 1867 werd het provisionele bod niet overboden. Met een akte van Inhouding blies Cazemier de verkoop af. Noodgedwongen gingen Cazemier en zijn vrouw verder met de Herberg en Bakkerij.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Rond middernacht van 22 op 23 april 1867 brak er door onbekende oorzaak brand uit in de aangebouwde schuur en doorreed van de Herberg en Bakkerij van Onne Cazemier. De Leeuwarder Courant van 30 april 1867 deed verslag van de brand waarbij de schuur, doorreed en alle aanwezige goederen, wagens, gereedschappen en dieren aan het vuur ten prooi waren gevallen. Ook de bedden en kleding van de knecht en meid gingen verloren. Het voorhuis en haar inboedel bleef grotendeels gespaard. Het gezin Cazemier was tegen brand verzekerd en zal een schade-uitkering hebben ontvangen, werd de schade hersteld en een nieuwe schuur en doorreed gebouwd. De vrouw van Onne Cazemier, Hendrikje Wieringa, overleed op 25 maart 1868^[17]. Cazemier besloot terug te keren naar Nietap en een pachter te vinden voor de Herberg en de Bakkerij. Deze vond hij in het echtpaar Oene Jans Nieuwenhuis en Metje Hendriks Reitsma uit Bakkeveen. Zij pachtten vanaf 12 mei 1868^[18] tot 12 mei 1869 de Herberg en Bakkerij. Een paar dagen eerder had Cazemier op 8 mei 1868^[19] de inboedel van de Herberg bij ‘Boelgoed’ verkocht. De verkoping bracht fl. 181,30 op. Cazemier en zijn kinderen keerden terug naar Nietap waar zij vanaf 12 mei 1869 een Herberg bestierden. Om de aankoop hiervan te bekostigen moest hij de Herberg in Frieschepalen verkopen. Deze werd op 11 maart 1869^[20] voor een bedrag van fl. 4.950,00 verkocht aan het echtpaar Hendrik Jans Tiesema en Aukjen Jans Posthumus uit Siegerswoude, die vanaf 12 mei 1868 de Herberg overnamen van Cazemier.

 

 

Herbergier Hendrik Jans Tiesema koopt de Herberg voor dochter Tjitske Hendriks

Bij de ondertekening betaalde Tiesema een bedrag van fl. 1.950,00. Het restbedrag diende uiterlijk op 1 mei 1870 te worden voldaan, wat hij ook deed. De rentevergoeding bedroeg 5%. Bij de koop was Tiesema 68 jaar oud. Dochter Tjitske Hendriks Tiesema was op 10 mei 1851 gehuwd met boerenzoon Riekele Fokkes de Boer, uit Ureterp. Het ligt voor de hand dat Tiesema, gezien zijn leeftijd de Herberg in Frieschepalen voor zijn dochter en schoonzoon heeft gekocht.

Om een beter inzicht te krijgen in de familierelatie tussen de families Tiesema en De Boer staat hieronder een verkorte parenteel van Hendrik Jans Tiesema. Hierin zijn alleen de personen die bij het Café betrokken zijn geweest beschreven. De tekst gaat na de uitwerking verder.

I Hendrik Jans Tiesema, Herbergier en Kastelein, is geboren op zaterdag 17 januari 1801 in Ureterp, zoon van Jan Hendriks Tiesema en Duifke Hoppes de Jong. Hij is gedoopt op zondag 22 februari 1801 in Ureterp [bron: Doopboek Hervormde gemeente Ureterp en Siegerswoude, 1722-1811, akte nr. 2199]. Hendrik is overleden op zondag 15 juni 1884 in Siegerswoude, 83 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op maandag 16 juni 1884 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1884, akte nr. 150]. Hendrik trouwde, 22 jaar oud, op vrijdag 9 mei 1823 in Ureterp [bron: Huwelijksregister Opsterland, 1823, akte nr. 18] met Aukjen Jans Posthumus, ongeveer 18 jaar oud. Aukjen is geboren omstreeks 1805 in Ureterp, dochter van Jan Tjeerds Posthumus en Tjitske Hylkes Veenstra. Aukjen is overleden op vrijdag 10 oktober 1873 in Beetsterzwaag, ongeveer 68 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op vrijdag 10 oktober 1873 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1873, akte nr. 215]. Kind van Hendrik en Aukjen:

1. Tjitske Hendriks Tiesema, geboren op zondag 5 april 1829 in Ureterp. Volgt II.

II Tjitske Hendriks Tiesema, Herbergiersche en Kasteleinsche, is geboren op zondag 5 april 1829 in Ureterp, dochter van Hendrik Jans Tiesema (zie I) en Aukjen Jans Posthumus. Van de geboorte is aangifte gedaan op maandag 6 april 1829 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1829, blad nr. 43]. Tjitske is overleden op zaterdag 1 mei 1915 in Ureterp, 86 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op maandag 3 mei 1915 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1915, akte nr. 106]. Tjitske trouwde, 22 jaar oud, op zaterdag 10 mei 1851 in Ureterp met Riekele Fokkes de Boer, Herbergier en Kastelein, 22 jaar oud. Riekele is geboren op donderdag 10 juli 1828 in Ureterp, zoon van Fokke Bonnes de Boer en Fokjen Oenes van der Pol. Van de geboorte is aangifte gedaan op vrijdag 11 juli 1828 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1828, blad nr. 73]. Riekele is overleden op maandag 2 november 1903 in Ureterp, 75 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op dinsdag 3 november 1903 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1903, akte nr. 209]. Kinderen van Tjitske en Riekele:

1. Fokke Riekeles de Boer, geboren op vrijdag 30 april 1852 in Ureterp. Volgt III.
2. Aukjen de Boer, geboren op vrijdag 28 oktober 1859 in Ureterp. Aukjen is overleden op woensdag 29 maart 1876 in Ureterp, 16 jaar oud.

III Fokke Riekeles de Boer, Bakker en Koemelker, is geboren op vrijdag 30 april 1852 in Ureterp, zoon van Riekele Fokkes de Boer en Tjitske Hendriks Tiesema (zie II). Van de geboorte is aangifte gedaan op zaterdag 1 mei 1852 [bron: Geboorteakte Opsterland, 1852, blad nr. 61]. Fokke is overleden op maandag 26 april 1915 in Ureterp, 62 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op dinsdag 27 april 1915 [bron: Overlijdensakte Opsterland, 1915, Akte nr. 101]. Fokke trouwde, 25 jaar oud, op vrijdag 4 mei 1877 in Ureterp [bron: Huwelijksakte Opsterland, 1877, akte nr. 42] met Hendrikjen Geeuwkes van der Heide, 28 jaar oud. Hendrikjen is geboren op zaterdag 3 maart 1849 in Ureterp, dochter van Geeuwke Jans van der Heide en Jantje Jans Zwart. Van de geboorte is aangifte gedaan op maandag 5 maart 1849 [bron: Geboorteakte Opsterland, 1849, Blad nr. 32]. Hendrikjen is overleden op zaterdag 5 april 1919 in Ureterp, 70 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op maandag 7 april 1919 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1919, akte nr. 66]. Kinderen van Fokke en Hendrikjen:

1. Riekele de Boer is geboren op zaterdag 23 februari 1878 in Ureterp, zoon van Fokke Riekeles de Boer (zie III) en Hendrikjen Geeuwkes van der Heide. Van de geboorte is aangifte gedaan op maandag 25 februari 1878 [bron: Geboorteakte Opsterland, 1878, akte nr. 69]. Riekele is overleden op zondag 28 januari 1912 in Ureterp, 33 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op maandag 29 januari 1912 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1912, akte nr. 019].
2. Jantje de Boer, geboren op vrijdag 9 januari 1880 in Ureterp. Van de geboorte is aangifte gedaan op maandag 12 januari 1880 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1880, akte nr. 10].
3. Geeuwke de Boer, geboren op woensdag 1 maart 1882 in Ureterp. Van de geboorte is aangifte gedaan op donderdag 2 maart 1882 [bron: Geboorteregister Opsterland. 1882, akte nr. 83].
4. Hendrik de Boer, geboren op zondag 7 december 1884 in Ureterp. Van de geboorte is aangifte gedaan op dinsdag 9 december 1884 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1884, akte nr. 398]. Hendrik is overleden op woensdag 2 juni 1886 in Ureterp, 1 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op vrijdag 4 juni 1886 [bron: Overlijdensregister Opsterland, 1886, akte nr. 138].
5. Aukje de Boer, geboren op zondag 7 december 1884 in Ureterp. Van de geboorte is aangifte gedaan op dinsdag 9 december 1884 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1884, akte nr. 397].
6. Hendrik de Boer, geboren op woensdag 30 juni 1886 in Ureterp. Van de geboorte is aangifte gedaan op donderdag 1 juli 1886 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1886, akte nr. 258].
7. Jan Fokkes de Boer, geboren op donderdag 17 mei 1888 in Siegerswoude. Volgt IV.

IV Jan Fokkes de Boer, Herbergier en Caféhouder, is geboren op donderdag 17 mei 1888 in Siegerswoude, zoon van Fokke Riekeles de Boer (zie III) en Hendrikjen Geeuwkes van der Heide. Van de geboorte is aangifte gedaan op zaterdag 19 mei 1888 [bron: Geboorteregister Opsterland, 1888, akte nr. 194]. Jan is overleden, datum onbekend. Jan trouwde, 29 jaar oud, op donderdag 21 juni 1917 in Ureterp [bron: Huwelijksregister Opsterland, 1917, akte nr. 87] met Femmigje Posthumus, 30 jaar oud. Femmigje is geboren op donderdag 30 september 1886 in Elsloo, dochter van Abel Pieters Posthumus en Loltje Matthijs Schurer. Van de geboorte is aangifte gedaan op vrijdag 1 oktober 1886 [bron: Geboorteregister Ooststellingwerf, 1886, akte nr. 210]. Femmigje is overleden op dinsdag 24 juli 1956 in Drachten, 69 jaar oud. Van het overlijden is aangifte gedaan op donderdag 26 juli 1956 [bron: Overlijdensregister Smallingerland, 1956, akte nr. 137]. Jan en Femmigje kregen 2 kinderen.

 

Vanaf 12 mei 1869 tot en met 1951 bleef de Herberg/het Café De Boer in handen van de familie Tiesema/De Boer.

Dat Hendrik Jans Tiesema niet zelf de Herberg in Frieschepalen heeft uitgebaat wordt ondersteund door een advertentie van 19 november 1869^[21] in de Leeuwarder Courant, waarin een verkoping werd aangekondigd, ‘bij Rijkele de Boer te Friesche Palen’. In de praktijk werd de Herberg voortgezet door Riekele Fokkes de Boer en zijn vrouw Tjitske Hendriks Tiesema. Vader Hendrik Jans bleef verder op de achtergrond en zal hebben ondersteund. Hij overleed op 15 juni 1884, 83 jaar oud.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Uit de periode dat Riekele Fokkes de Boer en Tjitske Hendriks Tiesema de Herberg uitbaatten zijn een tweetal verhalen bekend die werden opgetekend door koopman Schone die zijn waren huis aan huis aan de man bracht in heel Friesland. Bij zijn reizen naar Opsterland verbleef hij graag in de Herberg van Riekele Fokkes de Boer in Frieschepalen en de Herberg Keuning in Ureterp.

Na het overlijden van Riekele Fokkes de Boer op 2 november 1903 werd de Herberg voortgezet door zijn weduwe Tjitske Hendriks Tiesema. Zij was inmiddels 74 jaar oud. Zij zal daarbij hulp hebben gehad van haar kleinzoon Jan Fokkes de Boer, die de Herberg op 9 december 1912 van haar overnam.

Op 9 december 1912 nam kleinzoon Jan Fokkes de Boer de herberg over van zijn grootmoeder en werd hij eigenaar en uitbater van de herberg. Een authentieke muurplaat in de zijgevel van het gebouw herinnert hier nog steeds aan. Tjitske Hendriks Tiesema overleed op 1 mei 1915.

Jan Fokkes de Boer sloot op 8 mei 1913 een hypotheek van fl. 3.100,00 af bij de Friesch-Groningsche Hypotheekbank tegen een rente van 5% per jaar. Met het geld moderniseerde Jan Fokkes de Herberg. Het is tevens de periode dat het caféleven landelijk werd gelegaliseerd. Het monumentale gebouw heeft altijd een belangrijke plaats ingenomen in het culturele leven van Frieschepalen. Veekooplui en Lapkekoopmannen uit Zwaagwesteinde dronken er in de vroege ochtend een kop koffie voordat zij langs de deuren gingen met hun handel. Alle culturele activiteiten, waaronder toneelvoorstellingen, kaartspelen op zaterdagavond en biljarten, vonden plaats in het café. Op zondagmiddag deed het café tevens dienst als ontvangst en kleedruimte van de plaatselijke voetbalvereniging ONV. Ook de publiekelijke bij opbod verkopingen van woningen en boerderijen, met een speciale rol voor de strijkgeldschrijvers, vonden geregeld plaats in het café. Bruiloften en partijen waren in het verleden niet compleet als de tafels niet waren ingericht met glazen vol sigaretten en sigaren. Een tijdlang kwam de bekende straatzanger Jan de Roos uit Ureterp even langs voor een kort optreden.

In 1951 verkocht Jan de Boer het café aan Melle Pool. Op nieuwjaarsdag 1960 kwam Melle Pool op 53-jarige leeftijd te overlijden, geboren op 24 april 1906. Hij werd in Marum begraven. Het horecabedrijf ging verder onder de naam café Pool en werd na verloop van tijd verkocht aan Hendrik de Haan uit De Wilp. In 1969 werd het café overgenomen door IJsbrand Kuperus. Een jaar later, in 1970, werd in verband met de aanleg van het diepriool de monumentale Trochreed afgebroken. De opvolgers van Kuperus waren achtereenvolgend eigenaar: Hepke Tel, Anton Bruinsma en Johan de Jong.

Onder de naam Ma Kelly’s muziekcafé zijn de huidige exploitanten Eppie en Yolanda van der Harst, die in 2007 het roer overnamen, een muzikale koers ingeslagen. De naam is afkomstig uit het album Ma Kelly’s Greasy Spoon, is een verwijzing naar het Status Quo publiek en tevens een eerbetoon aan het onlangs overleden icoon Aaltje Pool-Boerema, die 60 jaar lang onafgebroken betrokken is geweest bij het caféleven in Frieschepalen.

Met een optreden van diverse bands viert muziekcafé Ma Kelly’s in het weekend van vrijdag 7 tot en met zondag 9 december het honderd jarig jubileum van het caféleven in Frieschepalen.

De in het begin genoemde Folkert Rienks Tolsma was getrouwd met Grietje Bockes Schuurman, een oudere zus van mijn voorvader Sieger Bockes Schuurman (1784-1855).

Mijn grootvader Bonne Wietze Schuurman (1902-1991) vond na zijn militaire dienstplicht in 1925 werk als leerling machinist bij een Stoomzuivelfabriek in de buurt van Frieschepalen, waarschijnlijk bij de Leijmpf in Augustinusga. Zijn ouders waren overleden en zijn pleegouders woonden in Nijega. Hij vond kost- en inwoning in het Café/de Herberg van Jan Fokke de Boer.

---

Bronnen, noten en verwijzingen

1. Kaart van Opsterland van Schotanus uit 1718 via Friesland op de kaart. https://www.frieslandopdekaart.nl/kaarten/kaart/22. ↑
2. Bericht van ‘Aankomst’ in een latere akte van verkoop Tolrechten en weg. Minuut-akten 1856, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032069, aktenummer 00015, gemeente Opsterland. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/58ecb6bf-7445-4ef7-a8c7-3e167ecc83e7?person=1cec610d-fbe1-48c9-be6f-016c8f7950c4, bladeren door bron, blad 22 en verder. ↑
3. Ommelander Courant, 14 maart 1800. Aankondiging houtverkoop, via delpher.nl. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010215294:mpeg21:a0010. ↑
4. Register van naamsaanneming, februari 1812. Ureterp, Siegerswoude, Duurswoude, Bakkeveen, archiefnummer 29, Register van familienamen – Tresoar, inventarisnummer 0012. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/6b8cde8e-e088-4f74-8fe2-ec96d0adba64?person=dcb1680c-74ac-41c0-a084-af55b66d4518. ↑
5. Overlijdensakte Folkert Rienks Tolsma. Overlijdensregister Opsterland, 1818, blad nr. 10. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/3e68b1d6-30cf-cbc6-0584-5560c56474c6?person=f0948b46-45b5-f615-04fd-ad44cd9f7e42. ↑
6. Volkstelling 1829, Siegerswoude, huis nr. 65. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QSQ-G93X-6H2S?i=167&cc=2018408&cat=226268. ↑
7. Leeuwarder Courant, 18 januari 1839. Aankondiging verhuur Herberg en Bakkerij, via delpher.nl. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010582643:mpeg21:a0019. ↑
8. Volkstelling 1839, Siegerswoude, huis nr. 65. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-893X-6F3Z?i=129&cc=2018408&cat=226268. ↑
9. Bevolkingsregister 1849-1859, Siegerswoude en Duurswoude, huis nr. 83. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L93X-XQ2T?i=93&cc=2018408&cat=250886. ↑
10. Eigendomsoverdracht weg en recht op tolheffing, 30 januari 1856, koopsom fl. 1.500,00. Minuut-akten 1856, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032069, aktenummer 00015, gemeente Smallingerland. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/58ecb6bf-7445-4ef7-a8c7-3e167ecc83e7?person=1cec610d-fbe1-48c9-be6f-016c8f7950c4, bladeren door bron, blad 22 en verder. ↑
11. Verkoopakte provisioneel en finaal van de Herberg te Frieschepalen, 19 december 1857 en 2 januari 1858. Minuut-akten 1857, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032070, aktenummer 00199 en Minuut-akten 1858, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032071, aktenummer 00001. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/c920a133-8c35-495e-b84f-20076a402fa4?person=aa1d8c7b-3a61-43b8-a273-a222e4637c4f, bladeren door bron, blad 469 en verder. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/0b5ac731-79f5-4da6-8acc-bd70bcb90f39?person=3804142d-0554-4ae7-ab1d-c1312b692a92, bladeren door bron, blad 1 en 2. ↑
12. Verkoopakte Herberg te Frieschepalen aan Onne Onnes Cazemier en Hendrikje Derks Wieringa, koopsom fl. 6.000,00, 5 februari 1864. Minuut-akten 1864, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032077, aktenummer 00021, gemeente Smallingerland. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/98400570-215a-48af-8595-10b9175dd8c4?person=9039a48b-a428-4ea2-93e5-048174b83860, bladeren door bron, blad 53 en verder. ↑
13. Bevolkingsregister Siegerswoude 1860-1870, huis nr. 90. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L93X-XVPN?i=104&cc=2018408&cat=250886. ↑
14. Bevolkingsregister Ureterp 1870-1880, huis nr. 304. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-993X-XQF7?i=320&cc=2018408&cat=250886. ↑
15. Bevolkingsregister Ureterp 1880-1890, huis nr. 339. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L93X-XFZN?i=56&cc=2018408&cat=250886. ↑
16. Bevolkingsregister Ureterp 1890-1900, huis nr. 336. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L93X-F9WH?i=45&cc=2018408&cat=250886. ↑
17. Overlijden van Hendrikje Derks Wieringa. Memories van successie, 1868-1869, akte nr. 7983, kantoor Beetsterzwaag. Overlijdensdatum, 25 maart 1868. ↑
18. Bevolkingsregister Siegerswoude 1860-1870, huis nr. 90. https://www.familysearch.org/ark:/61903/3:1:3QS7-L93X-XVPN?i=104&cc=2018408&cat=250886. ↑
19. Boelgoed inventaris Herberg te Frieschepalen. Minuut-akten 1868, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032081, aktenummer 00101, gemeente Smallingerland. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/63fe29a3-6f86-4097-aa49-dc0d97edc156?person=25c14d35-72fc-41c1-af56-76ee5871f74e, bladeren door bron, blad 277 en verder. ↑
20. Verkoopakte Herberg te Frieschepalen aan Hendrik Jans Tiesema, koopsom fl. 4.950,00, 11 maart 1869. Minuut-akten 1869, archiefnummer 26, Notarieel archief – Tresoar, inventarisnummer 032082, aktenummer 00047, Gemeente: Smallingerland. https://allefriezen.nl/zoeken/deeds/36cfd840-3fc7-4751-a8ef-3cfe32191aeb?person=b7be364e-7c17-42c6-b068-ccad07b2e7e7, bladeren door bron, blad 111 en verder. ↑
21. Leeuwarder Courant, 19 november 1869. Aankondiging verkoping bij Rijkele de Boer, via delpher.nl.https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010585885:mpeg21:a0063. ↑